samedi 8 mai 2021

Premiu Timpesta 2021 : Turmenti è luci

Una nuvella di Florence Vizet



Viaghja burbuddendu, turzottu ch’iddu hè, vistutu da certi faldrappi ch’ùn ani forma micca, u ventu faci svintulà i ghjedi di a so flacchina nera. Quantu pinsera chì u straziighjani. Quist’omu, cù a mena rostica, ma u sguardu di u falchettu, quantu n’hà à sprima !

Ghjà da ziteddu, William battia i migli di a campagna inglesa. Avia riditatu di a natura malinconica è sinsibuli di a so mamma, mai rimissa da a morti di a so fiddola. À spissu, in quidda casuchja stretta, i so collari viulenti rindiani a vita intularevuli. William prafiria di scappà in furesta pà studià l’arburi sicondu a so natura, è s’appaciaia pischendu in i porti à u filu cameddu.

Da ghjovanu ghjovanu, avia intesu ‘ssu bisognu feroci di pinghja, di disignà a natura è di metta annant’à a tela ciò ch’iddu vidia, è supratuttu ciò chì si truvaia al dilà. Prestu, avia imparatu u disegnu di paisaghji accant’à l’architetti tupugraffi. Avia presu l’abitudina di fà unu schizzu supra locu nanzi di finiscia più tardi i so opari.

U so babbu, barbieri è piluccheru, avia sempri crettu in iddu. À undici anni, avia spostu è vindutu in buttega una seria di i so disegni, coppii d’opari di tupugraffi. « William sarà pittori » avia affirmatu ancu, in u mentri di quist’occasioni. Duvia firmà fideli à u so fiddolu, ancu dopu, aiutendulu tantu pà l’ortu chè pà scucinà, o à l’attellu dund’iddu stinzaia i teli o invarniciaia i quadri. Dopu à a so morti, u pittori ùn saria mai più u stessu.

U cugnumaiani u principi di i scoddi par via di ‘ssu gustu di u silenziu ch’iddu trascrivi in a so pittura. Ancu avali, ùn campa chè pà u so travaddu, è ùn si senti bè chè in cumpagnia d’uni pochi d’amici intimi, o di cunfrateddi artisti chì a so affizzioni l’hè priziosa, puri cù stu parè d’indiffarenza ch’hè u soiu.

Sta sulitudina hè vitali par iddu, chì l’aiuta à purtà a so facenda sin’à u termini. Avia imparatu da i grandi maestri fiamminghi, taliani o francesi, ma vulia traccià a so linea propia è truvà l’essenza d’una raprisintazioni nova. Li piacia di crià una infinità di paisaghji, ma in nisciunu di ‘ssi paisaghji rifusaia di ricunnosciasi, à l’imagina d’un essaru disincarnatu, senza radica, com’è ch’iddu risintissi a vargugna, o u disgustu d’iddu stessu.

Oghji, hà dicisu di viaghjà longu à i presi, è si ni fala sin’à u mari. S’inveni sempri di a so prima pittura à ogliu Piscadori à mari, prisintata à a Royal Academy in u 1796, quandu ùn avia chè 21 annu. Era natu à u cantu di a Tamisa è u so gustu di l’altrò li vinia da ‘ssi porti ch’iddu avia fraquintatu. I marini l’avia ghjà disignati, supratuttu l’acquarelli monda elaburati. Puri, a scelta d’una marina com’è prima prova avia stunatu. Ci voli à dì chì ‘ssu fundu di marosulu nutturnu, schjariatu da i foca di a lanterna è da u chjar’ di luna, era ambiziosu.

S’inveni di a so emuzioni, tanti anni fà, davanti à Ventu in puppa affruntendu i cavaddati di Van de Velde. « Quista quì m’hà fattu pittori » avia dittu cù una boci cumossa, è di i so lacrimi davanti à un quadru di Le Lorrain. « Parchì ùn pudaraghju mai pinghja nudda chì fussi paru à st’affari ». Vulia riassuma in u so quadru tuttu ciò chì l’artisti rumantichi di u 18u aviani dittu di u mari, in u scopu di sprima u sintimu di l’omu. Era dinò pà William, tandu solu ricunnisciutu com’è acquarellistu tupugraffu, u mezu d’affirmassi com’è pittori seriu.

Ma nanzi tuttu, era a vita di l’elementi stessi ch’iddu vulia sprima fisicamenti. Conta ch’iddu si feci lià quattr’ori in l’altu d’un maghju, cù u tempu gattivu, pà pustià è risenta i fenomeni naturali da vicinu, è sapelli renda dopu à l’internu di a so tela. L’effettu di ‘ssa pittura di mari cù i cavaddati sciumicosi, cù una vista chì ciotta, fù spittaculari. A scena di i dui battella di piscadori strapazzati da u marosulu ùn era più un mutivu da cuntimplà, ma inveci da risenta in tuttu. Vulia renda è fà viva i forzi cuntrarii di a natura, chì s’opponini è s’aduniscini, supranendu a putenza di l’elementi.

‘Ssu ritrattu di i Fishermen at sea li permetti da veru di vincia a cunsidarazioni di l’academiziani. Malgradu i so origini mudesti è u so accentu marcatu, s’era sappiutu muscià accrianzatu è deferenti. A so mutivazioni maiori pà righjunghjali è u so travaddu aviani furzatu u so rispettu, ben ch’ùn l’avissi pussutu piattà u so carattaru scuru, i so cambiamenti d’umori o i so infrasati à quel versu. Ed era parvinutu à duvintà membru di a Royal Academy à 24 anni. « Stidda criscenti, artistu cù un talentu seriu, carcu à imaginazioni… » I critichi si faciani più numarosi è infribbati à riagiscia à i so opari, è salutaiani u so stintu artisticu gravu è luminosu. U publicu li arricaia un sustegnu intusiastu.

In deci anni, s’era custituitu cussì una clientella numarosa, trà qualissa i più eminenti spicialisti chì u purtoni à viaghjà, è à stimulà a so spirazioni. In i cuntei d’Ingliterra o di Scozia, prima, si nutrisci in direttu, par via di l’acquarellu scioltu o lighjeri, ricumponi un paisaghju ideali à parta di tacchi disposti à l’inciartu. Da 1802 à andà, viaghja in seguita in tutta l’Auropa, a Francia, a Sguizzara, u Danimarca, i Fiandri, a so scatuluchja d’acquarelli sempri in bunetta. Riempii i so carnetti d’un numaru incridibuli di schizzi ch’iddu ripidda quandu volta à l’ustaria o à l’attellu, di manera più intensa è oramai bedda più libara. Prucessu o formula sistematica ùn hà. Lava è strufina a distesa di i quadri ch’iddu gratta cù l’ugnu sin’à sprima l’idea ch’iddu t’hà in capu. Travadda annant’à parichji teli à tempu, sparghji i culori annant’à a carta bianca è sempri umida, chì a trasparenza è a purezza crumatica guarantiscini una luminusità assuluta. U so trattamentu di u paisaghju duventa più sprissivu. U so prucessu di finimentu hè lestru à modu maraviddosu. Si metti ancu à pinghja direttamenti fora, sciddindu ugni volta un’ora sfarenti di a ghjurnata pà renda al dilà di a vista l’effettu subitaniu, i sinsasioni di l’atmusfera o i ghjochi di a luci.

In 1819, mentri u so viaghju longu di sei mesa, prima in Vinezia, po’ in tutta l’Italia, scopri ‘ssa luci sularia ch’iddu ritrascrivi sempri di più, è in libartà, in a so pittura à ogliu, invadita da i giaddi intensi o i bianchi abbaraculenti. Di l’acquarellu, Turner teni pà i so teli una luminusità sprupusitata, passendu una prima mani di priparazioni bianca. Fuddetti è effetti di luci aduniscini l’orizonti pianu è i baracini di cavaddati è di muntagni, in l’idea di mintuvà u sprufundu originali. A figura si sdrughji in u vistali è smintica u frisgiu par ùn serva à u finali chè a vibrazioni di u culori. Turner prova, spirimintighja è aguanta i materii in una fulguranza d’energia è di sinsazioni. Voli palisà a puisia piatta di l’universu. Andarà sin’à dichjarà : « u soli hè Diu ».

Stasera, ghjustappuntu, ecculu chì sorti. Si devi renda à una mostra à a Royal Academy, culà ind’iddu sponi i so teli chì certi ùn parini mancu finiti. Puri stravirtitu, sicretu, è parsiguindu una vita senza pratinzioni, Turner t’hà quantunca l’ambizioni. È l’artistu conta d’alzà u paisaghju, genaru minori, à u più altu di a iirarchia. A sà comu fà pà appruntà i so effetti di surpresa, è in quissa sera d’inaugurazioni, quandu pinghji à l’ultima a so tela, aghjunghji solu un puntu russu finali, à a lestra, par attirà u sguardu è l’attinzioni. L’impruvizazioni hè maistria parfetta.


Illustrazioni Piscadori à mari, 1796, di Joseph Mallord William Turner (1775-1851)




Aucun commentaire:

Enregistrer un commentaire