vendredi 3 mars 2017

Prighjuneri (1/2)


Una nuvella di Marcu Biancarelli


Publicata in 2000 ind'è Albiana, 'ssa nuvella avia cunnisciutu parichji reedizioni induva, par disgrazia, una pagina invirsata a rindia impussibuli à leghja. L'ora hè forsa vinuta di ristituisciala, in una virsioni intigrali, curretta, è cù un' urtugrafia mudernizata.



Je suis un homme malade... Je suis un homme méchant. Un homme repoussoir, voilà ce que je suis. Je crois que j’ai quelque chose au foie. De toute façon, ma maladie, je n’y comprends rien, j’ignore au juste ce qui me fait mal.

Fédor Dostoïevski - Les carnets du sous-sol.



Mi scusareti, ma mi dumandu ciò chì ghje’ futtu quì, voddu dì quì in u locu ind’ì ghje’ stocu, postu à pusà à a tarrazza d’un caffè di u me paesu, cù a primura vana di scriva una stodia senza filu, è l’eroi immobili di ‘ssa stodia saria eu, o un altru, vidaremu. Ci hè, in u celi stessu di stu paesu, in u so climu, calcosa chì mi dirranghja. I tenci parini pisivi da u pesu ‘llu tempu, i facciacci chì ci fighjolani - quì tuttu u mondu hè fighjulatu, è tuttu u mondu fighjola, ciò chì voli dì chì i facciacci sò i nosci, a mea dinò - i facciacci, dicu, pesani anch’iddi da i calori ‘lla statina, o da u fritu di l’inguernu.

Luntanu da i carti pustali hè da veru un paesu di caca, è quand’e’ parlaia di u pesu ‘llu tempu mi sbagliaiu, chì quì u tempu ùn esisti, mi spiecu, ùn esisti micca in termini d’evuluzioni ; ci hè bè un tempu chì passa, ci sò l’ori, ma hè un tempu sempri paru. Inveci u timpacciu sì ci esisti. A statina ci affoca, à tutti quanti no’ semu, è mi pari chì no’ duventimu tandu cumplittamenti trasaltati, scatinati è irrispunsevuli, irrispunsevuli com’è ‘ssu ventu chì si pesa à siccà a machja in pienu caldamonu. M’eti da dì chì un omu com’è mè, richjusu in u so rincori, ùn duvaria mancu rigrittà l’incendiu, chì di veda brusgià un paesu com’è quistu ùn duvaria micca essa una grossa suffrenza, ma s’e’ ni voddu à l’omini, a machja idda ùn m’hà fattu nudda, infini... ùn la so sì no’ ùn semu micca da veru i frutti di a natura chì ci inturniighja. In ‘ssu sensu quì ni possu vulè ancu à a machja, hè vera, ma hè più l’incendiu di i ciarbedda chì mi primurighja. St’incendiu chì curri ghjunta a statina, da un casali à l’altru. Focu in u vangonu, certu, ma focu dinò in i zucchina.

L’inguernu dinò vali pocu. Ci infantimighja, longu, cussì longu ch’iddu si faci à spissu tricaticciu. Ùn ci hè nienti di peghju chè d’aspittà in darru a vinuta di l’inguernu : "Un pocu d’acqua ci vurria... eh ! s’iddu piuvissi appena !" È in pienu mesi di maghju, quand’ì nimu a s’aspetta più, chì i tinuti lebbii è siduttrici di u branu sò surtiti, à l’ora di l’amarzera, vi si casca in capu un nivonu da ghjacciavvi u sangu è i bursi. "Par maghju o par maghjonu..." vi dici una boci chì vo vurriati fà stà zitta.

È for’ di i staghjoni, for’ di l’accunciamentu intilligenti è cartizianu di ‘ssu tempu chì passa, vi ci voli à suppurtà a pirmanenza cruda di u ventu. U ventu hè natu quì, è a stessa boci di à mumenti vi diciaria "muntesi, tramuntana, sciroccu..." Mi n’infuttu, hè ventu listessi ! Hè ventu è nudda voli tena in piazza. Credu chì ancu i ghjurnala di l’omini, in una metafora di trè solda, si sighini chjamati quì cù u nomu di i venta. È vurrariati fà tena calcosa rittu ? Gabriel Garcia Marquez avia scrittu una nuvella dund’ì a tramuntana facia scimiscia l’aienti in Catalogna, quì mi pari ch’iddu ùn hè tantu diffarenti : tuttu bola par via ‘llu ventu. Bola a cabina teleffonica, bola a baretta di u fattori com’è nantu à l’imagini pedagogichi di i tempi affizziunati di a scola primaria, bolani i vacchi annantu à i stradi è i cazzaroli liati à u culu, è bolani ancu i casamenti da u ventu ‘lli bombi. Quì, tuttu hè ventu, tuttu bola cù u ventu. A puisia hè ventu, a intilligenza hè ventu, a pulitica hè ventu è ci porta u so nomu, pulitichedda. Ventu ! Ventu ! I ciarbedda sò pieni à ventu, l’attaccamentu à a lingua : ventu ! I canzoni ? Un saccu di ventu è di paroli bioti. Ma chì ci futtu quì ? Parchì ùn mi ni vocu ? Ni riparlaremu, ma intantu parlemu di ‘ssu timpacciu. 

Dicu timpacciu, pudariu dì timpuralati, scuritonu, vintonu è sariani tanti verità, ma i verità à chì ghjovani ? Ciò chì premi - è mi rinforza in l’idea chì ‘ssu paesu t’hà calcosa chì dirranghja - hè a carta pustali. L’omini dinò si sò missi à risimbrà à i figuri ‘lli carti pustali chì u marcatu bramaia, chì i fantasimi è i disideria di i putenta vuliani veda. Ch’ùn ci hè nienti di più dumatu è di più arruganti chè l’omini di stu paesu. Sbirru, tenistaffa, gunfalunieri, alfieri o sargenti sceffu, ùn ci hè parolla abbastanza forti par isaltà l’urgogliu intesu quì di lustrà i stifali di a putenza. A rivolta stessa hè quì un signu di suttimissioni. Piddà u largu ? Mai à pinsalla ! Ma fassi ricunnoscia è serva di pappagallu à l’upprissori amatu... Ah, quissa sì ! Essa un pappagallu !

Nienti di più bruttu in ‘ssa rivolta stessa chè di credasi in u pussessu d’una cuscenza propia è puritana è par subra à tutti i cuscenzi, una cuscenza ch’ùn saria micca u prudottu d’una longa sirvitudina o u risultatu d’una littura troppu furzata di calchì scrivanu rumanticu. Murali, valori - in un sensu plurali - è tradizioni servini di paraventu à tutti i bassezzi vissuti di u cutidianu. Ùn ci ni saria paura quì, ùn ci ni saria perdita di sensu, è a vanità faria creda chì l’amori - sempri u rumantismu...- è a sulidarità si sariani spannati à l’umbria di i licci. Ma sulidarità, ma amori, vulè bè, custruiscia, stringhjasi è stringhja i ranga, risista, cumbatta, essa, o rifusà, quand’ì i soli raghjon’ di viva d’un lungori d’annata si chjamani luddu è austu... Si vurrariani quì l’omini par subra à tutti i dibbulezzi chì a Stodia lampa à a faccia di i populi, è ‘ssu populu quì mai n’avaria uffesu un altru. Ma stu paesu ùn saria pupulatu chè di bestii è di zottichi è di malasciamè ? Comu un omu pudaria essa un omu senza a gattivezza ? Comu firmà intilligenti in a suddisfazzioni di credasi parvinutu par subra à tutti l’altri omini ? O saria chì no’ fussimu ghjà campendu à mezu à u paradisu nietzscheanu di i più omini ?

Dicini certi chì a noscia forza "naturali" saria stata vitturiosa. Assaltati sariamu stati capaci di risista à più di vinti invasioni, sariamu stati guasgi una Sparta silvestra, senza muraddi par difendala, chì i muraddi sariamu stati no'. Ma allora, luddu è austu ? A longa priparazioni di deci mesa, u longu sonnu, capicciuttati in a pantaniccia pastizzosa di ‘ssi deci mesa d’annoiu aspittendu luddu è austu ? Allora ‘ssu ventu chì ghje’ evucaia più in sù, ‘ssu ventu di a lingua, ‘ssu ventu di i ciarbedda, ‘ssu ventu di a pruduzzioni, di a noscia fraghjilità cullittiva, ùn saria esistutu chè in un capu di scrittori malmindosu ? Ùn sariamu finalamenti micca, com’ì ghje’ a scrivu senza vulella dì, st’inghjulia viva à i cinqui ‘lli nosci sensa ? Allora saria anch’eu da udià, l’inghjulia saria eu. Ma quissa mi rassirinighja, ch’e’ socu troppu chì, al dilà di i valori, a prupinsioni esisti quì à udià ciò chì pussedi un certu valori. In quant’è à l’odiu, socu bè pruvistu, strascinighju a me parti ; basta forsa ad aspittà chì a furtuna mi furnisca appena di valori. Tandu l’aienti mi pudarani udià è culmà ‘ssu tempu chì l’annoia. Tandu pudarani cappià i so pulsioni è brusgiammi in piazza à a ghjesia, è sarà una data, infini, in u longu sfilà di ‘ssu timpacciu chì li frumbulighja i sensa. Tandu sì ch’iddi mi pudarani brusgià, pugrumà, mi darani forza, mi farani tutti i strazii à nomu di luddu è austu. Saraghju l’ultimi caldamona di ‘ssi staghjoni tuntini, saraghju Luddareddu ! "O Luddarè chì ti ni và..." - sempri a stessa boci. Fistighjarani a me morti, mi pistarani com’è a sola, truvarani u so cuntentu à liammi in u mascacciu par l’ultima volta, mi vicu bè, un ghjornu, sendu l’ultimu mascacciu di a Stodia, brusgiatu in piazza publica, udiatu è pistu da ‘ssa ghjenti in ribulionu. Pensu chì tuttu pò finiscia cussì. À nomu di luddu è austu. Tuttu pò finiscia cussì.

Avali mi tocca à risponda à a quistioni chì vo’ vi puniati nanzi. S’e' ùn socu mai partitu, hè parchì ghje’ socu un prighjuneri. Micca un prighjuneri in u sensu chì com’è tanti i me idei m’avissini purtatu uni pochi d’anni in una vera prighjoni, infini l’idei... Ma socu anch’eu un prighjuneri. Prighjuneri in ‘ssu paesu è prighjuneri di mè stessu, di a me midiucrità dinò, a dicu senza mancu circà di fammi lagnà, ch’ùn s’agisci micca di muscià quì nisciuna prova di falsa umilità è nemmenu di palisà a cridenza fundia ch’e’ t’aghju in ‘ssa midiucrità. À u cuntrariu, socu monda più intilligenti chè a più parti di quiddi chì mi lighjarani, sapendu ancu chì quisti facini dighjà partita d’una forma d’elitta in un paesu com’è u nosciu, hè divvi quantu credu à a me intilligenza ! Ben sicura, aghju cunnisciutu tanti aienti ch’erani più maligni, più intilligenti chè mè, ed ugni volta a vodda di tumballi m’hà strintu a cannedda, ugni volta - è quantu volti ! - ùn aghju fattu chè vedali passà, insulta suprema, dindumi chì quisti quì, di tutta manera, ùn vinciariani mai nienti à leghjami. Ma ùn sò micca di ‘ssu mondu quì, ùn si sò micca persi annantu à a piazza di ‘ssu paesu senza mai più truvanni a surtita. Parlemu dunca di mè, è di a midiucrità chì m’hà inturniatu par sempri. U prublemu, cù a me intilligenza, hè ch’idda mi permetti solu di ghjudicà di chì manera socu prighjuneri di a me vita, è à chì puntu mi hè stata impussibuli d’agiscia annantu à u parcursu immobili di a me distinata. L’intilligenza mi hà pirmissu solu di capiscia sinu à chì puntu ‘ssu paesu era infangatu in a midiucrità è sinu à chì puntu m’eru liatu ad iddu. Sinu à chì puntu n’aviu fattu a me prighjoni. Un amicu m’hà dittu ultimamenti ch’iddu cumminciaia à siguità una terapia, è chì u so psicanalistu s’era incaricatu di curà a so parsunalità cumplittamenti distrutturata. Bona ! Ma chì fà quand’ì a distrutturazioni hè a basa stessa di a parsunalità ? Chì fà quand’ì a spavirsioni hè a natura stessa di l’estru intimu ? Certi mi lamparani in capu quì, certamenti, dui o trè pacini eminenti di u vechju Freud, ma firmaraghju sticchitu in un surrisu cinicu di spaversu cumplettu, u me sguardu pararà tandu d’essasi alluntanatu, è mi rifughjaraghju com’è sempri in u me vigliaccumu, u me caru vigliaccumu vulsutu bè è dund’idda nasciaria guasgi una virtù. Iè, eccu parchì u me scrittu ùn hè micca da lagnà o da piddà in cumpassioni o da veda com’è un vomitu traumaticu : t’aghju una grandi idea di mè stessu, è st’idea mi permetti di divvi chì ghje’ mi socu liatu à a midiucrità, è à u vigliaccumu è à a prighjoni debbuli chì mi riteni quì, dinò à a me spavirsioni, è ch’iddu ci voli un culmu di virtù par essani cuscenti. È inveci d’inghjuliammi - ciò chì m’arreca d’altrondi una suddisfazzioni assulata - duvariati prigà i Santissimi è ringrazià à Diu ch’ùn mi hà micca pirmissu di dà a piena misura di a me natura prufunda, di lintà i forzi cuntinuti in a me cara midiucrità, o sì di nò ùn sariu micca à l’ora attuali in traccia d’invistiscia una literatura povara è cumprumissa, ma più sicuramenti cù u stilu in manu à a ricirca di calchì criminu udiosu à cummetta, o à una tribuna pulitica parlendu mali è rucindu a me gattivezza à a faccia d’un populu à opprima è à spuddà. Peghju, pudariu essa duvintatu un insuppurtevuli muralizatori, imbruttariu l’ondi è i culonni di i ghjurnala incù l’articuli i più autosuddisfatti è i più visiunarii pussibuli, t’avariu un rottu tamantu, mi spunariu in l’emissioni i più ermetichi parlendu di literatura o di puisia, ludendu i Russii è sfendu i Francesi, licchendu i stifali à Shakespeare è ammazzendu à Leopardi, è finisciariati da veru par udiammi, è com’è sariu un altru ni suffrariu, vulariu u vosciu amori è a ricunniscenza di u mondu interu. Ma ancù assà, i me fiasca literarii successivi è l’anonimatu d’una scrittura dialettali m’ani inchjuvatu in ‘ssa prighjoni chì currispondi pienamenti à u me rangu, aghju sceltu u solu mezu di sprissioni dund’ì ghje’ ùn irrisicu micca di scuntrà un publicu, è ben intesa ùn aghju l’anima di i libaratori, è ancu menu risentu i transi cullittivi dipoi ch’aghju capitu ch’ùn sariu mai à u centru di i disideria d’ugnunu, di i so spiranzi i più vani. Prighjuneri nantu à a piazza di stu paesu, postu à pusà, vargugnosu è arruganti, à a tola di i caffè, spostu à u sguardu inquisitori d’un populu minutu chì si credi più valenti ch’è mè, socu un pocu com’è ‘ssu parsunaghju di Dostoïevski, intanatu quaranta anni in una carciara, è chì, par ùn avè accittatu un rolu sicundariu, accupaia tranquillamenti l’ultimu rangu. Dilusioni diti ? Certamenti, ma di manera difinitiva, ùn sunniighju più di salvà l’umanità, ciò ch’ùn voli micca dì chì l’Essaru Umanu ùn mi primurighja, è lacu quà è ddà daretu à mè un omu chì mi hè piaciutu, più raramenti una donna, ciò chì ùn voli dì nemmenu ch’ùn li cuprissi micca cù monda piaceri, ma mi pari chì no’ parlimu d’altr’affari.

O piuttostu nò, parlemu di quissa. U prighjuneri ch’e’ socu t’hà a missioni d’insignà in un liceu scuru d’una fin’ di catiguria. Insegnu un dialettu anzianu à ghjuvanotti vuluntarii, un dialettu facultativu chì nimu parla più è chì faci surrida quand’iddu sorti da a me bucca. Socu una cumpunanti di st’ultima muradda sparziata chì no’ mintuvaiamu più in sù, ma forsa a cumpunanti a più debbuli, quidda ch’ùn credi micca à a vittoria è ch’ùn la brama mancu più ; certu chì, par cunquistà a furturezza chì no’ difindimu, i numici duvariani passà par mè. Ma u mistieri mi piaci, iè, vi stona ma mi piaci. Hè annantu à i banchi ‘lla scola ch’aghju vulsutu bè pà a prima volta, è suventi mi dicu ch’ùn so ma’ statu chè ‘ssu liceanu tribbulatu chì amaia, ed hè nantu à i banchi di a scola ch’e’ cuntinivighju à vulè bè. Si chjama Amandula a me eleva. Amandula ùn hè micca un nomu, ma chjamemula cussì, d’altrondi ùn hè micca più vargugnosa di chjamassi Amandula chè di strascinassi un Ghjuvan’Cristofanu o un Petru Paulu, chì à dilla franca i noma ‘lli santi ùn mi vani tantu. Amandula una metafora di u sessu fiminili ? Un’ evucazioni di u disideriu piattu ? È chì mi n’infuttu ! Sicura ch’hè quissa, è allora ? Ci vularà sempri à campà, ci vularà sempri à pinsà suttu à l’accusu d’unu spittatori freudianu chì s’incarichighja di spiicavvi a vita ? Socu un maestru, un veru pedagogu innamuratu di i so elevi, i rari elevi chì venini à cunfurtà, cumpassiunevuli, un egò viulintatu. Socu ‘ssu maestru abbastanza pedoffilu par vulè bè i so elevi, è s’idda ùn era a paura, s’idda ùn era a iirarchia suciali o com’iddu dicia Ferrè "le Code Civil", sicura ch’andariu à muscà da più vicinu suttu à i calzi di a me cara Amandula. O allora hè u simpliciu vigliaccumu. U tarrori di sciappà u sonniu è di cunfruntassi dinò à a rialità. Amandula mi hè sta ghjuvanetta sempri innamurata di mè nantu à un bancu di scola, ‘ssu mumentu immurtali ch’iddu ùn ci vurria mai à sciappà. È socu troppu chì i mumenta immurtali si poni sciappà par invidià a fini di quistu, u sonniu.

Prighjuneri ? Iè, di i braccia d’Amandula, prighjuneri di i sensi d’una vouivre chì m’hà incatinatu à ‘ssi banchi di a scola dund’e’ eru un elevu, è dund’e’ so vultatu. Amandula fù, Amandula hè, è mi pari chì Amandula sarà, u longu di sti quaranta annati incarciaratu à u me postu d’insignanti, sempri com’è ‘ssu parsunaghju sminticatu di u poru Fiudoru...



Aucun commentaire:

Enregistrer un commentaire