lundi 11 janvier 2021

U vechju populu

 


Una nuvella di Marceddu Jureczek


Erani tutti accolti davanti à i porti di a cità, omini, donni è ziteddi, pà veda l’arrivu di a cuorta. In testa di u stolu viniani i stendardi è i fieri aculi chì diciani a praputenza è a superbia di l’armata di Roma. Ùn si muviani mai in darru quissi quì ed erani sempri pronti à fà corra u sangui à nomu di u Sinatu è di u Populu di a cità cù i Setti Poghji.

U so passu era dicisu è sicuru. Si carriavani appressu tamantu nivulu di pulvariccia.

In celi, u soli era altu aghjà. I spirioni si spichjavani annant’à i spaddi currazzati di i suldati, lighjunarii è miliziani. Chì spiccu ch’eddi faciani incù elmi, scudi è lanci.

 A campagna paria stoppa in quidda vighjilia di i calenduli di nuvembri. I tempi ùn erani ancu à rompa si. Quantu hè chì acqua, quì, ùn ci n’era più statu. À chì dicia chì a sicchina era stata mandata da i Dii Suprani da casticà l’omini ingrati è sfidati. À chì dicia chì da quì à pocu, falaria à ribucchera l’acqua. Infini, tutt’ugnunu cuntava a soia, à usu di sempri.

Ma ùn era a poca acqua di cust’annu chì facia pinsirà u populu alirinu.

In i carrughji, in i stretti è in i strittioli ùn si sintia ùn fussi una scaccanata di donna o un mughju di carritteri. Macari in foru magnu, paria ch’eddu si vighjessi calchì mortu. A statula di Ghjovi, in mezu, sposta à i sguardi di tutti, paria anch’edda tribbulata.

Un affannu chì nomu ùn avia s’era impussissatu a cità da capu à fondu. È l’affannu era torru pauraccia. Era stata mandata da Mariana apposta a cuorta. La ghjenti di quì chiria aiutu chiria.

Erami di vaghjimu, è u populu di i muntagni dava capu à i so cirimonii infami. Ciò ch’eddi faciani quassù, in cima di i monti i più inalpiddati, si ni sapia altr’assà.

Ma ogni tantu, spizzata a vaghjimata, u ventu di quiddi sarri carriava rimori di baddi tonti, brioni è scucculi. Tandu si vidiani da a piaghja certi fucarecci, chì oimmedda, tanti steddi falati à infiarà i monti quant’è ch’eddi fussini cironi tamanti.

Era da sempri ch’eddi duravani quiddi fochi. Erani di un populu vechju i muntagnoli, stravechju ancu è barbatulavani una lingua arraghita è cunfusa chì i piaghjinchi aviani u so da fà à capilla. Di sicura, à muntagnoli, l’aviani abbassati l’armati di Roma in tempi di a cunquista è ùn erani stati pochi i rivolti spinti in u sangui pà quiddi vaddi è pughjali. Ma steti à veda vo à cunverta quiddu populu sversu inchjucchitu in i so cridenzi sciocchi…

L’Alirini, à mova in muntagna, mai ch’edda fussi. Andareti vo à scumbatta incù sti pasturacci barbari peghji cà l’animali i più crudi.

I muntagnoli inveci, in piaghja, ci falavani ogni tantu da fà pascia i so bandi d’animali à vicinu à u mari bonu. N'apprufittavani pà barattà ciò chì l’abbisugnava.

La ghjenti di i poghji è i cuddetti, à senta dì, erani parenti stretti incù quiddi di quassù.

D’altrondi, à l’epica di i so festi, parechji, guasgi cà à l’appiattu, ùn attippavani voltu à quiddi sarri ? È sempri à quiddi tempi, a vighjilia di i fochi, spariani uni pochi di citadini. È capulata a staghjò, ùn c’era più manera d’infattalli indocu…

Cust’annu a paura era in ignalocu. Tutti sapiani chì l’ira di u vechju populu si duvia scatinà sopr’à a cità.

Mesi fà, cinqui pastori mori di peddi, furzacuti è anchicorti erani falati pà venda i so casgi in piazza magna è s’erani azzuffati incù miliziani. Dui funi ammazzati è quidd’altri si ni turredini in i so rifughji impinzalati senza mancu lintà una parolla.

È duranti u vaghjimu, era sparitu nimu…

Quiddi di i muntagni, urgugliosi è vinditteri, ùn erani avvezzi à sminticà un affrontu cumpagnu. Da tandu, natu in i monti è i vangoni, si sintia un frombu di tamburi è tamburini chì ùn la facia più finita. À a prima u rimori si ni firmava luntanu è paria calchì sunitata. Ma avali, è fà è fà, più andava, più ingrussava.

Era pà scatinassi una timpesta era.

 Ci vulia à rassirinà la ghjenti di u lucali è falla finita una volta par bè incù i rituali tonti à l’usi salvatichi di i muntagnoli. Ci vulia ancu ancu à agì senz’altru da parassi calchì rivoltu.

U vechju Scribonius Libo, u pracuratori, avia mandatu à chjamà u rinforzu, è avà ch’edda era quì a cuorta, l’ufficiali s’erani aduniti in palazzu publicu. À discorra c’era u tribunu militaru Sestius Ansellius cumandanti di i suldati ghjunti da Mariana, cù u ligatu è amicu di Libo, Domitius Bassanius. Asellius era com’è trasandatu è parlava lestru :

 -        I ci pudemu stirpà faciuli. À senta à tutti, duman’è sera s’accoglini i muntagnoli, da cilibrà i so dii pazzi. Affacchemu tandu, li piumbemu addossu com’è u falcu annant’à a levra.

 -        È s’eddi s’impostani in i strittoni chì coddani à l’insù ? dissi Bassanius.

 Quidd’altru s’incaldamava è di stizza, strignia u manicu di u gladiu ch’eddu si tinia appiccatu à a cinta.

 -        Chì ah ! ufficiali è citatini di sangui latinu t’avariani calcosa à tema in Corsica ? avemu da avè u sbelu di unipochi di pasturacci barbari puzzicosi peghju di l’animali ? femu li senta a putenza di Roma è di i so leghji. A stirpera ch’edda firmessi da pruverbiu.

Bassanius li missi una mani annant’à a spadda :

 -        Cheta, o Sestius, a guerra ùn la li pudemu fà. S’è no mittimu u rivoltu in i pasciali muntagnoli, a saparè tù dopu ciò chì pò succeda. Emu avutu dighjà à scumbatta anni è anni in Corsica è in Sardegna. Apprufittemu di a noscia paci è quiddi di quassù, ebbè lachemuli ch’eddi campini ad usu  è modu soiu. Chì ni pensi, o Libo ?

 -        À dilla franca, sogu com’è suvaru sopr’acqua. Ùn la mi sentu di mova una guerra, ma mi mettini u fretu addossu i raconti ch’eddi facini i nosci citadini alirini.

 -        Steti à senta, o ghjenti, dissi Bassanius, cuddà in quiddi troncacoddi di notti tempu, mancu à pinsacci. No, quaninsù ùn semu pratichi ùn semu. Inveci eddi, ci battini dipò u prima alboriu di u mondu. In casa soia, a vacca vinci u boiu. È in u silenziu di a sala aghjunsi eddu : è ci hè calcosa ch’aspetta è chì vatta quà sù…

 A so faccia era mutata, comu s’edd’era scritta da u pinseri, dopu à st’ultimi paroli.

Saltedi in cresta Sestius :

 -        Innò, a Corsica hè pruvincia rumana puntu è basta. È i to chjachjari à veghja ùn mi mettini paura à mè.

Bassanius ùn la vulia lacà vinta à Sestius :

 -        S’è ùn ci hè manera di fatti scambià di canzona, andemuci ghjà di ghjornu quandu a luci binadetta di Apollu chì guverna u soli eternu metti à u ruveddu ogni mali… Saremu sempri à tempu à infattalli in i so casteddi.

Ma Sestius mittia di corru in a ghjerba :

 -        Innò po, s’è n’attimpemu, a saparè tù ind’eddi sò capaci à scaturì. Attacchemu aval’avà è cumpiimuli.

 Parsi scunvintu u pracuratori. Parlendu è bè, andeti versu u balcò chì fighjulava i muntagni grisgi.

 -        Eccu ciò ch’e aghju dicisu : dumani à l’abrucata, una cumpagnia pigliarà capu sù è faremu piantà ‘ssa cumedia prima ch’eddu cunturressi calcosa chì una sciabula ùn pudissi tumbà. Intupparemu uni beddi pochi di i so strigoni è capimuntagnoli. Lacaremu ch’eddi fughjini tutti quidd’altri. Cusì s’appaciarà piaghja è muntagna.

 -        Semu ad ordini è cumandi, o Pracuratò, dissini insemu Sestius è Bassanius.

Pianament’è bè, u mondu pirdia a so luci è si sculuria in tuttu. Si truvoni tandu, u vechju Scribonius Libo, Sestius Ansellius è Domitius Bassanius.

 Libo era scaviulatu è l’ultimi spirioni chì si ni muriani si spichjavani annant’à u so fronti fieru. Bassanius appaghjava i labri è strignia i masseddi com’è pà dì ch’edd’era cuntrariu. U ghjovanu Ansellius, sticchitu di superbia incù a so curazza lucichenti inarghjintata, lampava sguardi sprizzenti à dritta è à manca.

 I lighjunarii è i miliziani, buliati è sbandati, raghjunavani ad altu. I so boci ribumbavani forti è sdiciani, quant’è ad essa in u tempiu di calchì diu stranu o propiu in un locu chì u si saria impussissatu a morti.

U soli chì era pà sprafundassi maculava di sangui a cità. U rimori di i tamburi ùn piantava mancu pà mora in u luntanu. U circondu tuttu quantu era intrunatu era.

Quandu vensi l’ora di movasi, uni pochi di i suldati si ni firmedini insischiti quantunqua i cumandini. Ma i brioni è l’ordini secchi i fecini piglià sù listessu. Aviani avutu i guai è l’arguai à scunvincia à calchissia da astradalli pà quiddi viotuli viziosi è quiddi troncacoddi appesi voltu i pinzi. Infini chì un ghjovanu pastori di razza rumana li feci da guida. A cuorta si muvia versu i muntagni foschi è maladetti.

In celi, a falci d’arghjentu di a luna lucicava dighjà da sopr’à i sarri. Parò, à misura ch’eddi cuddavani, i tamburi, inveci di calà, crisciani è crisciani. Pichja è ripichja è torra à pichjà in una baldanza trimendi. Soca chì a prisenza di a cuorta ùn dava ombra à nimu ùn dava. I sunadori faciani contu ch’eddi ùn ci fussini micca i Rumani. Faciani da maestri eddi.

À a prima, u viaghju versu i monti era andatu puri puri da bè chì a si tracciavani fiumu fiumu. Ma avali, ci vulia ad aruchjà da mezu à scogli, petri, chjappi è chjapponi. À i suldati li vinia mal’assà à piglià avanti chì u stradiolu, à quandu si vidia, à quandu li sfughjia. È ci vulia à scumbatta in certi scuponi è machjoni chì v’arrampicavani è vi sfranfagliavani incù i so ranfii acuti viziosi.

Ghjunsini à quiddu locu chjamatu i Strittoni Nieddi, feti contu dui grossi sciappi arritti chì pariani calanchi pariani. Si feci più forti u trambustu. In tondu à eddi, u lumu di i dedi li facia scopra un mondu di fandogna : faii invurpati, castagni è pini lampati da u ventu, sfarcagliamati, cantoni com’è bestii strasurdinarii. Tuttu paria vivu è malvaghju. Macari i zenni è i pini s’erani trapesi pà abbadà u viaghju strapiddatu di a cuorta. I suldati andavani pidoni è dopu à una stonda, à l’ufficiali dinò l’era tocca à fassi falà da cavaddu. Più andava, più u viotulu astrittia. Presini a dicisioni di lacà l’animali quinci incù deci suldati di vardia, chì nimu vinissi à furalli.

È codda, è atteppa, è viaghja è smanca u pedi. Dopu à una stonda, a strada ùn ci era più l’arti di sceglia la indocu chì strada, chjassi, o andati ùn ci n’era più. Scumbattiani chì basta à fà avanzà duicentu omini ind’è l’aresti. Tandu, in u bughju, à l’assindotta, cuddò unu stridu chì missi u tremu addossu à i veterani di centu battagli. Vinia da i cavaddi liati quà inghjò. Aviani stridatu i cavaddi, micca sfrimitatu innò, stridatu. Chì ci sarà po statu ?

 È chjama è chjama, ma i lighjunarii stati incù l’animali ùn irispundiani. Soli si sintiani quiddi stridi chì vi mittiani l’affannu. À listessu tempu, i cresti di u circondu s’infiaredini. A cuorta era accampata da u spaventu. In testa di u stolu, u ghjovanu pastori era com’è un tontu. Di colpu, presi in manu u so stilu è u s’infilzedi in mezu pettu. Inghjiru à eddu i suldati ùn potini fà nudda è fighjuledini, sbiancati. Era sdragatu in un pozzu picciosu di sanguiniccia. U so visu era unu smingulu di paura. Natu, era natu quì è i muntagnoli i cunniscia.

U lumu di i dedi vensi pocu è brioni è lagni di i lighjunarii si mischiedini tandu incù i stridi di i cavaddi. L’aria si cutrò di colpu. A cuorta si ni firmedi susta. Intondu, si sintia un gran’sciappitumu d’ali com’è ch’edda passessi calchì ciormula sprapusitata è spietata.

Ad un trattu, si spensini i lumi. In celi, ùn si vidia mancu più una stedda ; a strada di Roma era sparita, a luna era scappata era. A notti s’inghjuttia tuttu, lumi è vita.

U bughju inguttupedi u mondu. S’accesini dinò quiddi fiari maladetti di i fochi annant’à i cresti : erani rossi è ciaddi è v’abbagliacavani. In quà è dà, si vidiani ombri storti chì sbraccitavani è saltarinavani. Si pisedi un ventu propiu scaturitu da l’abissi infirnali. À i suldati, li paria d’essa in un battellu ciambuttatu da a timpesta à mezu mari.

L’omini mughjavani ma ùn si sintiani più. Ùn si sintia cà i tamburi. Pruvedini à luttà i lighjunarii di Roma a superbia. Ma comu fà pà aguantà calcosa chì ùn si vedi, calcosa ghjuntu d’altrò. À chì vulia scappà è piglià à l’inghjò, ma ùn la li faciani à movasi. À chì scumbattia cù spadi è lanci in u bughju, minendu u cumpagnu, trapanendu l’amicu. Certi erani torri tonti erani è li si vidia in faccia certi sminguli mati…

In cor’di u spaventu, solu u vechju Scribonius paria sirenu è dicisu à aspittà ciò ch’era pà ghjugna.

In i strittoni nieddi, funi ammazzati tutti,

è i tamburi ribumbavani sempri…

 

1 commentaire: