Una nuvella di Marceddu Jureczek
Erani tutti accolti davanti à i porti di a cità,
omini, donni è ziteddi, pà veda l’arrivu di a cuorta. In testa di u stolu
viniani i stendardi è i fieri aculi chì diciani a praputenza è a superbia di
l’armata di Roma. Ùn si muviani mai in darru quissi quì ed erani sempri pronti
à fà corra u sangui à nomu di u Sinatu è di u Populu di a cità cù i Setti
Poghji.
U so passu era dicisu è sicuru. Si carriavani
appressu tamantu nivulu di pulvariccia.
In celi, u soli era altu aghjà. I spirioni si
spichjavani annant’à i spaddi currazzati di i suldati, lighjunarii è miliziani.
Chì spiccu ch’eddi faciani incù elmi, scudi è lanci.
A campagna paria stoppa in quidda vighjilia di i
calenduli di nuvembri. I tempi ùn erani ancu à rompa si. Quantu hè chì acqua,
quì, ùn ci n’era più statu. À chì dicia chì a sicchina era stata mandata da i
Dii Suprani da casticà l’omini ingrati è sfidati. À chì dicia chì da quì à
pocu, falaria à ribucchera l’acqua. Infini, tutt’ugnunu cuntava a soia, à usu
di sempri.
Ma ùn era a poca acqua di cust’annu chì facia
pinsirà u populu alirinu.
In i carrughji, in i stretti è in i strittioli ùn si
sintia ùn fussi una scaccanata di donna o un mughju di carritteri. Macari in
foru magnu, paria ch’eddu si vighjessi calchì mortu. A statula di Ghjovi, in
mezu, sposta à i sguardi di tutti, paria anch’edda tribbulata.
Un affannu chì nomu ùn avia s’era impussissatu a
cità da capu à fondu. È l’affannu era torru pauraccia. Era stata mandata da
Mariana apposta a cuorta. La ghjenti di quì chiria aiutu chiria.
Erami di vaghjimu, è u populu di i muntagni dava
capu à i so cirimonii infami. Ciò ch’eddi faciani quassù, in cima di i monti i
più inalpiddati, si ni sapia altr’assà.
Ma ogni tantu, spizzata a vaghjimata, u ventu di
quiddi sarri carriava rimori di baddi tonti, brioni è scucculi. Tandu si
vidiani da a piaghja certi fucarecci, chì oimmedda, tanti steddi falati à
infiarà i monti quant’è ch’eddi fussini cironi tamanti.
Era da sempri ch’eddi duravani quiddi fochi. Erani
di un populu vechju i muntagnoli, stravechju ancu è barbatulavani una lingua
arraghita è cunfusa chì i piaghjinchi aviani u so da fà à capilla. Di sicura, à
muntagnoli, l’aviani abbassati l’armati di Roma in tempi di a cunquista è ùn
erani stati pochi i rivolti spinti in u sangui pà quiddi vaddi è pughjali. Ma
steti à veda vo à cunverta quiddu populu sversu inchjucchitu in i so cridenzi
sciocchi…
L’Alirini, à mova in muntagna, mai ch’edda fussi.
Andareti vo à scumbatta incù sti pasturacci barbari peghji cà l’animali i più
crudi.
I muntagnoli inveci, in piaghja, ci falavani ogni
tantu da fà pascia i so bandi d’animali à vicinu à u mari bonu.
N'apprufittavani pà barattà ciò chì l’abbisugnava.
La ghjenti di i poghji è i cuddetti, à senta dì,
erani parenti stretti incù quiddi di quassù.
D’altrondi, à l’epica di i so festi, parechji,
guasgi cà à l’appiattu, ùn attippavani voltu à quiddi sarri ? È sempri à
quiddi tempi, a vighjilia di i fochi, spariani uni pochi di citadini. È
capulata a staghjò, ùn c’era più manera d’infattalli indocu…
Cust’annu a paura era in ignalocu. Tutti sapiani chì
l’ira di u vechju populu si duvia scatinà sopr’à a cità.
Mesi fà, cinqui pastori mori di peddi, furzacuti è
anchicorti erani falati pà venda i so casgi in piazza magna è s’erani azzuffati
incù miliziani. Dui funi ammazzati è quidd’altri si ni turredini in i so
rifughji impinzalati senza mancu lintà una parolla.
È duranti u vaghjimu, era sparitu nimu…
Quiddi di i muntagni, urgugliosi è vinditteri, ùn
erani avvezzi à sminticà un affrontu cumpagnu. Da tandu, natu in i monti è i
vangoni, si sintia un frombu di tamburi è tamburini chì ùn la facia più finita.
À a prima u rimori si ni firmava luntanu è paria calchì sunitata. Ma avali, è
fà è fà, più andava, più ingrussava.
Era pà scatinassi una timpesta era.
Ci vulia à rassirinà la ghjenti di u lucali è falla
finita una volta par bè incù i rituali tonti à l’usi salvatichi di i
muntagnoli. Ci vulia ancu ancu à agì senz’altru da parassi calchì rivoltu.
U vechju Scribonius Libo, u pracuratori, avia mandatu
à chjamà u rinforzu, è avà ch’edda era quì a cuorta, l’ufficiali s’erani
aduniti in palazzu publicu. À discorra c’era u tribunu militaru Sestius
Ansellius cumandanti di i suldati ghjunti da Mariana, cù u ligatu è amicu di
Libo, Domitius Bassanius. Asellius era com’è trasandatu è parlava lestru :
-
I ci pudemu stirpà faciuli. À senta à tutti, duman’è sera s’accoglini i
muntagnoli, da cilibrà i so dii pazzi. Affacchemu tandu, li piumbemu addossu
com’è u falcu annant’à a levra.
-
È s’eddi s’impostani in i strittoni chì coddani à l’insù ? dissi
Bassanius.
Quidd’altru s’incaldamava è di stizza, strignia u
manicu di u gladiu ch’eddu si tinia appiccatu à a cinta.
-
Chì ah ! ufficiali è citatini di sangui latinu t’avariani calcosa
à tema in Corsica ? avemu da avè u sbelu di unipochi di pasturacci barbari
puzzicosi peghju di l’animali ? femu li senta a putenza di Roma è di i so
leghji. A stirpera ch’edda firmessi da pruverbiu.
Bassanius li missi una mani annant’à a spadda :
-
Cheta, o Sestius, a guerra ùn la li pudemu fà. S’è no mittimu u rivoltu
in i pasciali muntagnoli, a saparè tù dopu ciò chì pò succeda. Emu avutu dighjà
à scumbatta anni è anni in Corsica è in Sardegna. Apprufittemu di a noscia paci
è quiddi di quassù, ebbè lachemuli ch’eddi campini ad usu è modu soiu. Chì ni pensi, o Libo ?
-
À dilla franca, sogu com’è suvaru sopr’acqua. Ùn la mi sentu di mova
una guerra, ma mi mettini u fretu addossu i raconti ch’eddi facini i nosci
citadini alirini.
-
Steti à senta, o ghjenti, dissi Bassanius, cuddà in quiddi
troncacoddi di notti tempu, mancu à pinsacci. No, quaninsù ùn semu pratichi ùn
semu. Inveci eddi, ci battini dipò u prima alboriu di u mondu. In casa soia, a
vacca vinci u boiu. È in u silenziu di a sala aghjunsi eddu : è ci hè
calcosa ch’aspetta è chì vatta quà sù…
A so faccia era mutata, comu s’edd’era scritta da u
pinseri, dopu à st’ultimi paroli.
Saltedi in cresta Sestius :
-
Innò, a Corsica hè pruvincia rumana puntu è basta. È i to chjachjari à
veghja ùn mi mettini paura à mè.
Bassanius ùn la vulia lacà vinta à Sestius :
-
S’è ùn ci hè manera di fatti scambià di canzona, andemuci ghjà di
ghjornu quandu a luci binadetta di Apollu chì guverna u soli eternu metti à u
ruveddu ogni mali… Saremu sempri à tempu à infattalli in i so casteddi.
Ma Sestius mittia di corru in a ghjerba :
-
Innò po, s’è n’attimpemu, a saparè tù ind’eddi sò capaci à scaturì.
Attacchemu aval’avà è cumpiimuli.
Parsi scunvintu u pracuratori. Parlendu è bè, andeti
versu u balcò chì fighjulava i muntagni grisgi.
-
Eccu ciò ch’e aghju dicisu : dumani à l’abrucata, una cumpagnia
pigliarà capu sù è faremu piantà ‘ssa cumedia prima ch’eddu cunturressi calcosa
chì una sciabula ùn pudissi tumbà. Intupparemu uni beddi pochi di i so strigoni
è capimuntagnoli. Lacaremu ch’eddi fughjini tutti quidd’altri. Cusì s’appaciarà
piaghja è muntagna.
-
Semu ad ordini è cumandi, o Pracuratò, dissini insemu Sestius è
Bassanius.
Pianament’è bè, u mondu pirdia a so luci è si
sculuria in tuttu. Si truvoni tandu, u vechju Scribonius Libo, Sestius Ansellius
è Domitius Bassanius.
Libo era scaviulatu è l’ultimi spirioni chì si ni
muriani si spichjavani annant’à u so fronti fieru. Bassanius appaghjava i labri
è strignia i masseddi com’è pà dì ch’edd’era cuntrariu. U ghjovanu Ansellius,
sticchitu di superbia incù a so curazza lucichenti inarghjintata, lampava
sguardi sprizzenti à dritta è à manca.
I lighjunarii è i miliziani, buliati è sbandati,
raghjunavani ad altu. I so boci ribumbavani forti è sdiciani, quant’è ad essa
in u tempiu di calchì diu stranu o propiu in un locu chì u si saria impussissatu a morti.
U soli chì era pà sprafundassi maculava di sangui a
cità. U rimori di i tamburi ùn piantava mancu pà mora in u luntanu. U circondu
tuttu quantu era intrunatu era.
Quandu vensi l’ora di movasi, uni pochi di i suldati
si ni firmedini insischiti quantunqua i cumandini. Ma i brioni è l’ordini
secchi i fecini piglià sù listessu. Aviani avutu i guai è l’arguai à scunvincia
à calchissia da astradalli pà quiddi viotuli viziosi è quiddi troncacoddi
appesi voltu i pinzi. Infini chì un ghjovanu pastori di razza rumana li feci da
guida. A cuorta si muvia versu i muntagni foschi è maladetti.
In celi, a falci d’arghjentu di a luna lucicava
dighjà da sopr’à i sarri. Parò, à misura ch’eddi cuddavani, i tamburi, inveci
di calà, crisciani è crisciani. Pichja è ripichja è torra à pichjà in una
baldanza trimendi. Soca chì a prisenza di a cuorta ùn dava ombra à nimu ùn
dava. I sunadori faciani contu ch’eddi ùn ci fussini micca i Rumani. Faciani da
maestri eddi.
À a prima, u viaghju versu i monti era andatu puri
puri da bè chì a si tracciavani fiumu fiumu. Ma avali, ci vulia ad aruchjà da
mezu à scogli, petri, chjappi è chjapponi. À i suldati li vinia mal’assà à
piglià avanti chì u stradiolu, à quandu si vidia, à quandu li sfughjia. È ci
vulia à scumbatta in certi scuponi è machjoni chì v’arrampicavani è vi
sfranfagliavani incù i so ranfii acuti viziosi.
Ghjunsini à quiddu locu chjamatu i Strittoni Nieddi,
feti contu dui grossi sciappi arritti chì pariani calanchi pariani. Si feci più
forti u trambustu. In tondu à eddi, u lumu di i dedi li facia scopra un mondu
di fandogna : faii invurpati, castagni è pini lampati da u ventu,
sfarcagliamati, cantoni com’è bestii strasurdinarii. Tuttu paria vivu è
malvaghju. Macari i zenni è i pini s’erani trapesi pà abbadà u viaghju
strapiddatu di a cuorta. I suldati andavani pidoni è dopu à una stonda, à
l’ufficiali dinò l’era tocca à fassi falà da cavaddu. Più andava, più u viotulu
astrittia. Presini a dicisioni di lacà l’animali quinci incù deci suldati di
vardia, chì nimu vinissi à furalli.
È codda, è atteppa, è viaghja è smanca u pedi. Dopu
à una stonda, a strada ùn ci era più l’arti di sceglia la indocu chì strada,
chjassi, o andati ùn ci n’era più. Scumbattiani chì basta à fà avanzà duicentu
omini ind’è l’aresti. Tandu, in u bughju, à l’assindotta, cuddò unu stridu chì
missi u tremu addossu à i veterani di centu battagli. Vinia da i cavaddi liati
quà inghjò. Aviani stridatu i cavaddi, micca sfrimitatu innò, stridatu. Chì ci sarà
po statu ?
È chjama è chjama, ma i lighjunarii stati incù
l’animali ùn irispundiani. Soli si sintiani quiddi stridi chì vi mittiani
l’affannu. À listessu tempu, i cresti di u circondu s’infiaredini. A cuorta era
accampata da u spaventu. In testa di u stolu, u ghjovanu pastori era com’è un
tontu. Di colpu, presi in manu u so stilu è u s’infilzedi in mezu pettu.
Inghjiru à eddu i suldati ùn potini fà nudda è fighjuledini, sbiancati. Era
sdragatu in un pozzu picciosu di sanguiniccia. U so visu era unu smingulu di
paura. Natu, era natu quì è i muntagnoli i cunniscia.
U lumu di i dedi vensi pocu è brioni è lagni di i
lighjunarii si mischiedini tandu incù i stridi di i cavaddi. L’aria si cutrò di
colpu. A cuorta si ni firmedi susta. Intondu, si sintia un gran’sciappitumu
d’ali com’è ch’edda passessi calchì ciormula sprapusitata è spietata.
Ad un trattu, si spensini i lumi. In celi, ùn si
vidia mancu più una stedda ; a strada di Roma era sparita, a luna era
scappata era. A notti s’inghjuttia tuttu, lumi è vita.
U bughju inguttupedi u mondu. S’accesini dinò quiddi
fiari maladetti di i fochi annant’à i cresti : erani rossi è ciaddi è
v’abbagliacavani. In quà è dà, si vidiani ombri storti chì sbraccitavani è
saltarinavani. Si pisedi un ventu propiu scaturitu da l’abissi infirnali. À i
suldati, li paria d’essa in un battellu ciambuttatu da a timpesta à mezu mari.
L’omini mughjavani ma ùn si sintiani più. Ùn si
sintia cà i tamburi. Pruvedini à luttà i lighjunarii di Roma a superbia. Ma
comu fà pà aguantà calcosa chì ùn si vedi, calcosa ghjuntu d’altrò. À chì vulia
scappà è piglià à l’inghjò, ma ùn la li faciani à movasi. À chì scumbattia cù
spadi è lanci in u bughju, minendu u cumpagnu, trapanendu l’amicu. Certi erani
torri tonti erani è li si vidia in faccia certi sminguli mati…
In cor’di u spaventu, solu u vechju Scribonius paria
sirenu è dicisu à aspittà ciò ch’era pà ghjugna.
In i strittoni nieddi, funi ammazzati tutti,
è i tamburi ribumbavani sempri…